22 Temmuz 1916 günü Kelkit üzerine yürüyen Rus ordusu akşama doğru
burayı ele geçirmiştir.
Gümüşhane ve çevresi bu işgaller karşısında ve özellikle Ermeni zulmü
altında ezilirken Rusya'da Bolşevik İhtilali'nin çıkması ve iç
çalkantılar sebebiyle Ruslar 18 Aralık 1917'de Erzincan Mütarekesi'ni
imzalamış ve ordularını geri çekmeyi kabul etmiştir. Ancak Ermeniler
katliamlarına devam etmişlerdir. Bunun üzerine mütareke geçersiz
sayılarak yeniden savaş başlatılmış ve bu suretle Torul 14 Şubat,
Gümüşhane 15 Şubat ve Kelkit 17 Şubat 1918'de Rus işgalinden
kurtarılmıştır.
Milli Mücadele yıllarında kıyı ile iç kesimler arasında geçiş bölgesi
olması sebebiyle coğrafi önem arz eden Gümüşhane, bu dönemde Trabzon
Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti'nin faaliyet alanı içinde
bulunmuştur. Gümüşhane delegesi Kadirbeyzade Zeki Bey bu cemiyetin
ikinci başkanlığına getirilmiştir.
23 Temmuz 1919'da toplanan Erzurum Kongresi'ne Gümüşhane'den
Kadirbeyzade Zeki Bey (Gümüşhane ve Torul mümessili olarak) Erzurum
Kongresi'ne katıldı. Kelkit'ten Müftü Osman Nuri Efendi, Şiran'dan Müftü
Hasan Fahri (Polat) Efendi Erzurum Kongresi'nin açılış ve kapanış
dualarını yapmıştır. Bu nedenle 9 Ağustos 1335 (1919)'da Mustafa Kemal,
O'na yazdığı bir tezkere ile teşekkür etmiştir.
Osmanlı hakimiyetinin ilk zamanlarında Erzurum Eyaletine bağlı iken
sonraları Trabzon'a bağlanan Gümüşhane sancağı 20 Nisan 1924 ve 491
sayılı kanunun 89.maddesinde "Vilayet" başlığı altındaki kanunla 1925
yılında il olmuştur.
1925-1926 tarihli Trabzon salnamesinde "Gümüşhane Vilayeti Merkez ilçe
ile birlikte Bayburt, Kelkit, Torul ve Şiran olmak üzere beş ilçe, beş
bucak ve 377 köyden oluştuğu, 16943 evde
101153 kişinin yaşadığı şehirde hastane olmadığı; vilayetin ticari
durumunun Trabzon-Bayburt-Erzurum büyük yolu üzerinde ve İran transit
yolu üzerinde bulunduğundan oldukça iyi olduğu, aslında tarım memleketi
olan vilayetin bazı yerlerinde ürünleri yerel ihtiyacı
karşılamadığından, halkın bir kısmının işçilik, meyvecilik ve
katırcılıkla geçindiği" belirtilmektedir.
Gümüşhane'nin il olmasıyla birlikte Ahmet Durmuş (Evren-dilek) Bey vali
olarak atanmıştır. Cumhuriyet döneminin ilk Belediye Başkanı ise Osman
Bey (Ataç) olup 1922-1934 tarihleri arasında görev yapmıştır. Mustafa
Kemal Atatürk'ün Cumhurbaşkanlığı döneminde Gümüşhane’de yol ve köprü
yapımına önem verilmiş, tarım geliştirilmeye çalışılmıştır.İsmet
İnönü'nün
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder